Hafta Sonu Uykusuyla Telafi : Uyku Borcu Ödenir mi?
Hafta içi sabah kalkmalarınız yüzünden uykusuz kalıp, “Nasıl olsa hafta sonu bayağı bir uyurum, acısını çıkarırım” diyor musunuz? Üzgünüm ama vücudunuz bir banka hesabı gibi çalışmaz. Yani uykuyu kredi kartı gibi harcayıp, hafta sonu toplu ödeme yapmanız imkansız. Bilimsel araştırmalar, hafta sonu uykusuyla telafi yönteminin, beynin dikkat ve odaklanma kaybını geri getiremediğini kanıtladı. Aksine, bu düzensizlik biyolojik saatinize indirilmiş en büyük darbedir. Uyku düzeninizi daha da bozup bir sonraki hafta içi tekrar uykusuzluk baş gösterir.
Hafta Sonu Uykusuyla Telafi, Uyku Borcu Ödemek Metabolizmayı Bozabilir !
Pek çoğumuz uykusuzluğun sadece yorgunluk yaptığını düşünürüz ancak bilimsel araştırmalar durumun daha karmaşık olduğunu gösteriyor. Hafta içi az uyuyup hafta sonu öğleye kadar uyuyarak yapılan bu girişim, vücudun insülin hassasiyetini olumsuz etkileyebiliyor. Colorado Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmaya göre, bu “yoyo” şeklindeki uyku düzeni (bir az, bir çok uyumak), vücudun biyolojik ritmini şaşırtarak kilo alımına ve diyabet riskinin artmasına zemin hazırlayabiliyor. Yani kaybettiğiniz uykuyu geri almaya çalışırken, aslında metabolizmanızı yavaşlatıyor olabilirsiniz. Bu nedenle uzmanlar, telafi uykusunun uyanma saatini çok değiştirmeden, gün içi kısa şekerlemelerle yapılmasının biyolojik sağlık açısından daha güvenli olduğunu vurguluyor.
Hafta Sonu Uykusuyla Telafi Denemelerinin Uzun Vadede Zararları
Depresyon ve Ruh Hali Bozuklukları
Sirkadiyen dediğimiz ritim, mutluluk hormonu (serotonin) ve uyku hormonu – diğer bir deyişle melatonin – dengesini yönetir. Bu ritmi her hafta bozmak, duygu durum dalgalanmalarına ve depresyon eğiliminin artmasına yol açar. Uzun vadede yapılan bu uyku borcu ödemeleri, uzun vadede depresyon ve ruh hali bozukluğuna yol açabilir. Bir cumartesi günü uzun bir uykuya daldığınızda hiçbir şey yapmak istemediğinizi ve gününüzün yarısını kaybetmenin verdiği kaygıyla depresif olduğunuzu fark etmişsinizdir. Bu etki, uzun vadede kalıcı bir hâle gelebilir.
Metabolizma Yavaşlaması ve Obezite Riski
Araştırmalar, uyku saatleri arasındaki tutarsızlığın insülin direncini artırdığını gösteriyor. Özetle vücut, sürekli uzun vadede değişen ritim yüzünden enerjiyi ne zaman yakacağını ve depolayacağını şaşırır. Bu da göbek bölgesinde yağlanmaya, tip 2 diyabet riskine ve kilo kontrolünün zorlaşmasına neden olur.
Diyet Benzetmesi
Verilen hasarların daha iyi anlaşılması için küçük bir örnekle ilerleyelim: Hafta içi uykusuz kalıp hafta sonu uyumak, hafta içi günde tek öğün beslenip, hafta sonu açığı kapatmak için oturup 5 porsiyon İskender yemeye benzer.
O an karnınız doymuş olsa (uykuyu almış gibi hissetseniz) bile, hafta içi vücudunuzun gördüğü besinsizlik hasarını tamir edemezsiniz. Üstüne bir de sindirim sisteminizi (biyolojik saatinizi) allak bullak edip Pazartesiye mide fesadı (sersemlik) ile başlarsınız. Bu olayı birkaç kez yapmak belki bir his bırakmayabilir ama uzun vadede kalıcı hasarlar fark edilmeye başlar.
Uyku Borcu ve Jetlag
Hafta içi her sabah 07:00’de kalkıp, Cumartesi-Pazar 11:00’de kalktığınızda, vücudunuza 4 saatlik bir “saat farkı” yaşatırsınız ve uyku borcunuzu ödediğinizi zannedersiniz. Bilimsel olarak bu etkiye “Sosyal Jetlag” denir. Jetlag, uzun bir uçuştan sonra normal uyku düzeninizin bozulduğu zaman olarak bilinir. Pazar günü geç kalktığınız için Pazar gecesi uykunuz gelmez, sonuç olarak geç yatarsınız ve pazartesi sabahı büyük bir yorgunlukla ve tabii ki bol bol snooze yaparak uyanırsınız. Ciddi bir uykusuzluk üstüne snooze etkisi birleşince Pazartesi sendromu dediğiniz şeyi yaşarsınız, aslında vücudunuzun yaşadığı bu jetlag etkisidir.
